Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Uluslararası Ticaret ve Finansman Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu Akademik Bakış programında Prof. Dr. Michael Kuyucu'nun konuğu oldu. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu Akademik Bakış programında enflasyon ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Enflasyonun
Kronikleşme Nedenleri?
Enflasyonun
Türkiye’de kronikleşmesinin üç nedeni var. Üç kademeli bir cevap vereyim
isterseniz. Birincisi Türkiye’nin şöyle bir özelliği var uzun yıllardır
özellikle 80li yıllardan bu yana enflasyon sorununu çözememiş ama buna karşılık
da hiperenflasyon dediğimiz yani enflasyonun tamamen kontrolden çıkması sorunuyla
da karşılaşmamış bir ülke. AK Parti dönemlerinde yani 2002den bu yana da
enflasyon dünya standardından hep yüksek olmaya devam etti ama belirli bir
banda oturdu 10-20 arası bir enflasyon vardı. Kısacası bu enflasyon sorununu
çözemeyen ama bir şekilde toplumun alıştığı istikrarlı şekilde giden bir
ülkeydi. Birinci boyutu bu.
İkincisi
covid sırasında bütçe açıklarının sosyal yardımların artması tedarik
zincirlerinin kesintiye uğraması bunun maliyetleri arttırması faizlerin çok
düşürülüp likiditeye boğulması sonucunda dünyada da bir enflasyon sorunu
yaşandı ikinci boyutu da bu.
Üçüncü boyutu Türkiye’de ekonomiyi yönetenler ‘enflasyon dünyanın sorunu bu haliyle bize de yansıdı’ şeklinde bir açıklama yapıyorlar bu inandırıcı değil. Çünkü dünyada evet enflasyon %8-10 civarında özellikle batı ülkeleri Amerika Avrupa gibi ülkelerde hiç görülmedik düzeylere ulaşmakla birlikte Türkiye’nin enflasyon sorunu bundan da az da olsa bundan beslenen ama kendi yarattığı bir sorun.
Çok
Agresif Faiz İndirimlerine Gidildi
Özellikle
2023 seçimleri öncesi seçimler yaklaşırken 2021 eylülünden başlayarak çok
agresif faiz indirimlerine gidildi. Türkiye’de faiz indirimlerine gidildiği
zaman insanların doğal refleksi dolara yönelmek olur bu gerçekleşti. Bu da bir
uyarı olarak alınmadı ve hepimizin hatırladığı 2021 sonunda döviz kurları
patlaması işte kur korumalı mevduat uygulamalarına geçilmesi süreci başladı.
Döviz kurları sıçrayınca bu enflasyonu besleyen bir öğedir. İkincisi faizlerin
zorlamalı bir şekilde düşük tutulması borçlanmaya teşvik eden tüketime teşvik
eden böylelikle de enflasyonu patlatan bir süreçtir. 2023 mayıs seçimlerinde seçimler
bitene kadar dayanalım mantığıyla bütün rezervleri tüketmek pahasına döviz kuru
baskıya alındı ve enflasyonun nispi olarak hafif durulması sağlandı.
Hatırlarsanız seçimlere %38’lik bir enflasyonla girildi. Fakat seçimler sonrası
tamamen kontrolden çıktı ve şimdi bugüne kadar gelen süreci yaşadık. Kısacası Türkiye’nin
enflasyon sorunu kronik sorunun üzerine bir de yanlış politikalar nedeniyle
oluşan ortamı da eklememiz lazım.
Bunlardan tek tek bahsettik ama belki üzerinde durulması gerekenlerden biri de şu sıkı para politikaları yüksek faiz uygulanırken bunun maliye politikası ayağı eksik deniyor. Maliye politikası derken bütçe açıklarının azaltılması kastediliyor. Bunu iki türlü yapabilirsiniz. Bir tanesini bugün Trump da Amerika’da başvuracağını söylüyor hizmetleri daraltarak harcama bütçelerini özellikle eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, sosyal programlar bunlarda kısılmaya giderek yapabilirsiniz.
Türkiye’de
Servet Vergisi Alınmıyor
Bir tanesi de vergileri arttırarak gelirleri arttırarak yapabilirsiniz. O vergileri de vergi yükünü taşıyan kesimlere değil daha varlıklı kesimlere yıkarak yapabilirsiniz. Türkiye’de vergilerin kaba taslak üçte ikisi dolaylı vergiler yani KDV, ÖTV benzerleri bizim gündelik hayattaki harcamalarımızdan sade vatandaşın da katlandığı vergiler. Türkiye’de servet vergileri emlak vergileri gibi benzeri vergiler oldukça düşük. Finansal işlemlerden alınan vergiler sıfır civarında bence önümüzdeki aşamada yapılması gerekenin bu kesimler vergilendirmek böylelikle hem vergi içerisinde bunun ağırlığını arttırıp bu vergilerin dolaylı vergilerini azaltmak hem de genel olarak gelirleri arttırarak bütçe açıklarını kontrol etmek gerektiğini düşünüyorum
2025
Enflasyonu Ne Olacak?
İnsanlara öngörü olarak bugün yılı %50’nin az altında bir enflasyonla ortalama olarak %60 enflasyonla kapatacağız. Ben 2025 yılının bu politikalar sürdürülürse 30’lu enflasyonlarla ortalama olarak da 40-45 aralığında bir enflasyonla kapatacağını düşünüyorum. İnsanlar beklentilerini ve adımlarını ona göre atarlarsa iyi olur diye öneriyorum.
